門諾低地德語

维基百科,自由的百科全书
門諾低地德語
Plautdietsch
母语国家和地区阿根廷伯利茲玻利維亞巴西加拿大德國墨西哥巴拉圭俄羅斯美國烏克蘭
母语使用人数
260,710 – 318,500[1]
語系
語言代碼
ISO 639-2gem
ISO 639-3pdt

門諾低地德語(Plautdietsch),原本是東低地德語低普魯士各的一支,曾受到荷蘭語之影響,出現在第16世紀和17世紀普魯士维斯瓦河地區 (今日屬波蘭領土)。門諾低地德語現今主要分布於加拿大美國墨西哥巴西玻利維亞巴拉圭洪都拉斯伯利茲阿根廷; 使用者超過三十萬人。

門諾派原本是一個宗教團體, 為了逃避迫害,十六世紀之中逃離荷蘭比利時等地, 最終安置在外地領域. 東低地德語方言還是被列為低普魯士語。所有的門諾教徒都能追踪其根源到德國北部或低地國家

十八世紀後期, 俄羅斯帝國邀請許多從德國普魯士王國移民,因此不少門諾派教徒就離開本地而到烏克蘭黑海及其他東歐國家創建了新殖民區。許多門諾派教徒也移居到北美—特別是加拿大美國 — 及拉丁美洲 — 尤其是巴西南部,巴拉圭墨西哥— 其中大部分生活在農村.

今天門諾低地德語的使用者在巴拉圭、墨西哥、烏克蘭、德國、加拿大(主要在马尼托巴萨斯喀彻温)、巴西、伯利兹及美國。在烏克蘭有兩種主要方言,New ColonyOld Colony Mennonites。近期在美國及加拿大的年輕人只會說英語。舉例马特·格勒宁阿森一族原作者)的父亲Homer Groening(即Homer Simpson之原型)年幼時在薩斯喀徹溫學過門諾低地德語,但是他本人却從未學過此語言。

身份[编辑]

這是對門諾低地德語是一種語言還是方言的爭語。有人認為它只是低地德語的方言。爭議點如下:

  1. 只是說話語言,不是書寫語言
  2. 與其他低地德語相當類似
  3. 高地德語說話者經解釋後可明白句子
  4. 語法與德語相似

支持它為一種語言如下:

  1. 有很多發展及聲調在其他德語方言找不到
  2. 它在多個國家使用包括了非德語國家
  3. 它借代多其他語言的詞語,有些是不能從其他方言中明白
  4. 有很多慣用語是獨特並與德語不同。部份德語表達未必使門諾低地德語說話人士明白
  5. 2003年發行聖經的門諾低地德語譯本已證明為書寫語言。

品種[编辑]

這種語言只是說話語言甚少出現文字,因此出現一些差異。兩種主要差異在19世紀初大在兩個新俄羅斯(今烏克蘭)門諾社群中出現,一種是Chortitza(舊殖民)及Molotschna(新殖民)。兩種主要的差異如下:

舊殖民地方言 Molotschna方言 解釋
名詞或其他-en作完結 räden, räde 說話
oa雙元音 Froag [freaɣ] Froag [froaɣ] 問題
u/y聲 Hus/Hüs [hys] Hus [hus] 房屋
s/ts聲 Zol (Ssol) [sol] Zol (Tsol) [tsol] 數字

另外亦有其他差異:國際音標正確的c發音是jenau/jeneiw,,但有些研究指出,是受到俄語及德語影響。

部份門諾低地德語人士會使用兩種方言。例如一個使用新殖民地和舊殖民地人士對話時,舊殖民地使用者將-n音脫離。

相關的語言比較[编辑]

門諾低地德語受到低地德語影響,並沒有第二次子音推移影響,在日耳曼语族分開高地德語及低地德語方言。此語言與高地德語及低地德語差別為:

高地德語子音轉變[编辑]

德語 低地德語 門諾低地德語 荷蘭語 英語 中文解釋
高地德語 pf, f = 低地德語 p Pfeife Piep Piep pijp pipe
Apfel Appel Aupel appel apple 蘋果
高地德語n z, s, ss, ß = 低地德語 t Zunge Tung Tung tong tongue 舌頭
was wat waut wat what 什麼
essen eten äten eten to eat
Fuß Foot Foot voet foot
高地德語 ch = 低地德語 k machen maken moaken maken to make 製造
高地德語 t = 低地德語 d tun doon doone(n) doen to do 去做
Teil Deel Deel deel part (用在"dole"、 "deal") 部份
高地德語 b = 低地德語 w (v聲), f Leben Lewen Läwe(n) leven life 生命
Korb Korf Korf korf basket
英語 th = 其他日耳曼語系 d danken danken danken danken to thank 感謝

與荷蘭語、弗里西语及低地德語相似,門諾低地德語只會在th轉成d時才有元音變化。

各種日耳曼語系的語音轉移[编辑]

母音 德語 低地德語 門諾低地德語 荷蘭語 英語 中文解釋
i Wein [IPA vain] Wien [vin] Wien [vin] wijn [vεɪn] wine [wain] 白酒
y neu [IPA nɔɪ] nü [ny] nie nieuw new 新的
u Haus Huus Hus [Mol: hus, OCol: hys] huis house 房屋

以上顯示出荷蘭語、荷蘭語及英語有類似的語音轉變,門諾低地德語與古日耳曼語系的yi,當長音u仍在Molotschna方言找到。舊殖民中的改變到現在消失的y

獨特發展[编辑]

Vowel sinking[编辑]

High German Plautdietsch Dutch English
/ɪ/ to /ɛ/ Fisch, dünn Fesch, denn vis, dun fish, thin
/ɛ/ to /a/ helfen, rennen halpen, ranen helpen, rennen to help, to run
/ʊ/ to /ɔ/1 Luft, Brust Loft, Brost lucht, borst air (Latinate root; cf. Eng. "lift", "loft"), breast
/aː/ to /au/ Mann, Hand Maun, Haunt man, hand man, hand
  1. 仍然存在,部份使用者使用較舊的發音。

Vowel rounding off[编辑]

高地德語 門諾低地德語 荷蘭語 英語 中文解釋
grün, schön jreen, scheen groen, schoon green, beautiful {compare archaic sheen} 綠色、美麗
// to ei [ɛ] Heu, rein Hei, rein hooi, rein hay, clean 乾草、清潔
/œ/ to e, a Götter Jetta goden gods 神(複數)

其他元音[编辑]

Proto-Germanic 高地德語 門諾低地德語 荷蘭語 英語 中文解釋
/a/ = /o/ watraz, fadar, namôn Wasser, Vater, Name Wota, Voda, Nomen water, vader, naam water, father, name 水、父親、名字
/ai/ = ee [ɔɪ] saiwalô, ainaz, twai Seele, eins, zwei Seel, eent, twee ziel, een, twee soul, one, two 靈魂、一、二
/æ/ /au/ = oo [ɔʊ]1 rauðas, hattuz rot, Hut root, Hoot rood, hoed red, hat 紅色、帽
  1. 轉為發音子音字母前,/æ/改發/au/

顎音化[编辑]

所有有g及k的字詞(在德語會使用ch)跟著下一個前音 (e或i,不包括非中央元音) 轉變至j或c(書寫時會窯成kj或tj),如果有其他子音在母音及之音之間。有母音間位的g是會使顎音化成ɟ,以gj或dj書寫。當e或i低沉到a時,仍保留顎音化。德語是有ç音,門諾低地德語仍保留前元音低沉。

德語 門諾低地德語 荷蘭 英語 中文解釋
gestern jistren gisteren yesterday 昨天
geben jäwen geven to give
Kirche Kjoakj kerk church 教堂
Brücke Brigj brug bridge
Milch Malkj melk milk 牛奶
recht rajcht recht right

影響及借用[编辑]

德語[编辑]

多數再洗禮派人士在维斯瓦三角州定居(現為荷蘭及德國北部地區),另外來自德國及瑞士不同地區的逃難人士門諾低地德語德而發展。接近兩個世紀後在西普魯士,代替荷蘭語成為教堂及學校書寫語言以及借代很多詞彙,特別是宗教術語。以下字詞是顯示高地德語子音轉變,儘管只是轉變成門諾低地德語。

門諾低地德語 高地德語 低地德語 荷蘭語 英語 中文解釋
hinja hinter achter achter behind (after) 之後
Zol Zahl Taal tal number 數量
jreessen grüßen greeten groeten to greet 祝賀
kjamfen kämpfen vechten to fight 奮鬥

荷蘭語[编辑]

在十六世紀早期在西班牙地區的低地国家受到Duke of Alva攻擊。導致門諾教徒及歸正宗離開原有國家。In the Low German language area they left their language traces in particular at the lower Vistula, around Danzig and Elbing and up the river towards Toruń.門諾人仍維持使用他們原有的語言。在但澤荷蘭語是教堂語言,不過在1800年左右消失。As a spoken language the Mennonites took up the Vistula Low German, the vocabulary of which they themselves had already influenced.書寫語言使用高地德語。這是维斯瓦低地德語Weichselplatt當他們移民到俄羅斯、加拿大及別處。[2]

以下詞語是來自荷蘭語

門諾低地德語 荷蘭語 德語 中文解釋
zemorjes 's morgens des Morgens 在早上
zeowes 's avonds des Abends 在晚上
vondoag vandaag heute 今天
tachentich tachtig achtzig 八十

古普魯士語及巴爾幹語系[编辑]

Mejal (由Margell借代),女孩

Kujel (由Kuigel借代),公豬

另外女性以「-sche」作結尾,例如女教師或教師的妻子是「Lierasche」。


俄語及烏克蘭語[编辑]

當門諾教徒在此定居後,他們找到與過往不同的食物,他們根據當地的叫法稱作食物名稱。以下是來自俄羅斯語或烏克蘭語:

Bockelzhonn; 德語:Tomate、中文:蕃茄 Arbus/Erbus/Rebus; 德語:Wassermelone、中文:水蜜瓜 Schisnikj; 德語:Knoblauch、中文:蒜頭

英語[编辑]

在二十世紀未期,梅諾人開始接觸科技。由於他們在1870年代移民到美國,所有新詞都是在英語借來,他們會將詞保留給門諾低地德語發音:

英語 相應門諾低地德語詞語 國際音際 別詞 中文
bicycle Beissikjel bɛsɪcl Foaraut 自行車
highway Heiwä hɛve Huachwajch 公路
truck Trock trɔk - 貨車

另外亦有以下詞語來自英語:hood、fender、brakes、spark plugs (pluralized Ploggen)。

比較特別是的「jleichen」。它是改自英語的「to like」,但亦有借用德語的副詞gleich。

西班牙[编辑]

門諾低地德語在西班牙語圈國家使用者借代很多西班牙語為日常用語,特別是商業及溝通(電話)詞彙。其中有兩個例子被門諾低地德語完全借代,是Burra (墨西哥西班牙語:burro、驢) 及Wratsch (墨西哥西班牙語:拖鞋)。兩詞在門諾低地德語為Burrasch、Wratschen。低地德語用的ÄselSchlorr在墨西哥非常少見。

拼法[编辑]

以下內容亦有爭議,主要包括:

  1. 拼法可以讓該語言發音
  2. 盡可能貼近德語拼法

其中一個問題是哪些字母發音與德語無關。舉例:上顎音/c//ʝ/。在各種門諾低地德語方言音位有些不同。舊殖民地使用者利用舌頭中間靠著上顎。對於Molotschna使用者震動后頭靠著齒槽脊讀出<tj> 及<dj>。大多數門諾低地德語並不了解此情況,可能與其他語言混淆。[來源請求]

以下是比較不同作者的拼法系統。著名的門諾低地德語作者Arnold Dyck,使用Molotschna方言,。在他的人生中改變很多拼字系統D。他的拼法一直改變至今。以下圖表中,只有最後一個系統採納在Koop enn Bua系列中,以下包括Herman Rempel (Kjennn Jie noch Plautdietsch?)、Reuben Epp (Plautdietsche Schreftsteckja)、J. Thiessen (Mennonite Low German Dictionary)、J. J. Neufeld (Daut niehe Tastament)及Ed Zacharias (De Bibel). The latter two claim to write in the Old Colony dialect, as seen by the verb endings, while the other three use the Plautdietsch as spoken by the descenders of the Bergthal Colony,,舉例:通常舊殖民地分言會失去-n的結尾。

A. Dyck H. Rempel R. Epp J. Thiessen J. J. Neufeld Ed Zacharias 解釋
verb endings saje saje saje saje sajen sajen
c sound Tjoatj Kjoakj Kjoakj Tjoatj Kjoakj Kjoakj 教堂
Dehnungs-h ahm am ahm ahm am am 他的
oa diphthong Froag Froag Froag Froag Fruog Froag 問題
ia/iə diphthong Lea, learen, jeleat Lea, learen, jeleat Lea, learen, jeleat Lea, learen, jeleat Lea, learen, jeleat Lia, lieren, jelieet 教授、學習、已學習
u/ü du du du du du
consonant doubling rollen, jerollt, Golt rollen, jerollt, Golt rollen, jerollt, Golt rollen, jerollt, Golt rollen, jerollt, Gollt rollen, jerolt, Golt to roll, rolled, gold
ua/ya diphthong Wuat, Buak Wuat, Büak Wuat, Büak Wuat, Büak Wuut, Buuk Wuat, Buak 字、書
[s/ts] sound Zocka Ssocka Zocka Zocka Tsocka Zocka

拼音[编辑]

門諾低地德語有很多發音,只有少部份不會在其他語言找到。

子音[编辑]

門地德語的子音
双唇音 唇齒音 齿龈音 齒齦後音 硬顎音 软腭音 喉音
鼻音 m n ɲ ³ ŋ 4
塞音 p b t d c ʝ1 k g ʔ ²
擦音 f v 5 s z 6 ʃ ʒ 7 ç j 8 x ɣ 9 h
閃音 ɾ 10
近音 ɹ 10
邊音 l ɬ 11


元音[编辑]

門諾低地德語元音, 有十三個簡單元音, 十個雙元音及一個三重元音

前元音 中元音 後元音
閉元音 i y1 u
次閉元音 ɪ ʊ
半閉元音 ə
半開元音 ɛ ɔ
開元音 æ2 ɑ
  1. /y/ is rounded and is heard only in the Old Colony and Bergthal groups.
  2. /æ/ is an allophone of /a/ preceding an /l/ or a palatal consonant.
門諾低地德語的元音
符號 例子
國際音標 國際音標 正字法 中文翻譯
ɪ bɪt bitt '他咬'
i bit Biet '片'
y byt but '他蓋'
ɛ ʃɛp Schepp '船'
beːt bät '少量'
æ pæl Pell '丸'
ə de '那個'
ɑ bɑt Baul '球'
baːd Bad '床'
ɔ bɔl Boll '牛'
roːt Rot '建議'
u rua Rua '管'
ʊ bʊk Buck '胃'
ɔɪ bɔɪt Beet '甜菜'
ɔʊ bɔʊt Boot '船'
ia via wia '他是'
viət wieet '價值'
ea vea wäa '誰'
oa boa Boa '熊'
ua vua wua '哪裡'
vuət Wuat '字'
ya bya Bua '農夫'
byək Buak '書'
ɔɪa bɔɪa Bea '酒'

語法[编辑]

低地德語語法與高地德語相似,句子及形態與高地德語相當接近。在日積月累下,低地德語失去很多屈折變化。在門諾低地德語仍有一些屈折變化,有兩種數詞、三種性別詞、兩種格詞、兩種時態詞、三種人稱詞、兩種語氣詞、兩種語態詞及兩種比較詞。


名詞[编辑]

複數[编辑]

範例[编辑]

代詞[编辑]

人稱代詞[编辑]

指示代詞[编辑]

動詞[编辑]

門諾低地德語有六種時態詞。現在或及第一過去式是屈折變化,而第二及第三過去式及未來式會根據助動詞稍為作出改變。動詞亦有兩種語氣:分別是敘述及祈使語氣,有主動及被動句。人稱分為第一人稱、第二人稱及第三人稱。最後是複數詞。

弱動詞[编辑]

主要的動詞變化如下:

- 1st sing 2d sing 3d sing plural
現在 stem stem + st stem + t infinitive*
過去 stem + d stem + sd stem + d stem + den
祈使 - stem - stem + t

要確定詞幹,拿去-en的結尾。

舉例來說,規則變化動詞為spälen (玩耍), lachen (笑), läwen (生活), odmen (to 呼吸) 及roaren (哭)

強動詞[编辑]

在英語及荷蘭語,部份動詞在過去式及過去分詞中發音會有所變化。在德語部份動詞在第二人及第三人稱時改變發音。少數動詞在德語是強變化的,在門諾低地德語是弱變化,反之德語有很多弱變化,在門諾低地德語是強變化,而英語及荷蘭語傾向強變化。

ekj du hee, see, daut wie, jie, see ____ wie, jie
finjen, to find
現在式 finj finjst finjt finjen finj
過去式 funk fungst funk fungen fung
Imperative finj (du) finjt (jie)
sieekjen, to seek
現在式 sieekj sieekjst sieekjt sieekjen sieekj
過去式 socht sochst socht sochten socht
Imperative sieekj (du) sieekjt (jie)
sajen, to say
現在式 saj sajchst sajcht sajen saj
過去式 säd sätst säd säden säd
Imperative saj (du) sajcht (jie)
jäwen, to give
現在式 jäw jefst jeft jäwen jäw
過去式 jeef jeefst jeef jeewen jeew
Imperative jeff (du) jäft (jie)
schriewen, to write
現在式 schriew schrifst schrift schriewen schriew
過去式 schreef schreefst schreef schreewen schreew
Imperative schriew (du) schrieft (jie)
moaken, to make
現在式 moak moakst moakt moaken
過去式 müak müakst müak müaken
Imperative moak{dü} moakt{jie}

輔助和動詞[编辑]

[编辑]

形容詞[编辑]

介詞[编辑]

門諾低地德語有很多介詞,以下是常見的例子

  • aun(在……中、在……上):de Klock henjt aun de Waunt (他的手錶掛在牆上)
  • äwa, over, about
  • besied, beside, next to
  • bie, by, at
  • bowa, over
  • buta, except, besides
  • derch, through
  • en, in
  • fa, for
  • hinja,
  • hinjaraun(放在句尾)
  • jäajen, against
  • mank, among
  • met, with
  • no, to, after
  • onen, without
  • opp, on
  • to, to
  • tweschen, between
  • unja, under
  • ver
  • von

數詞[编辑]

0-9 0 null 1 eent 2 twee 3 dree 4 vea 5 fiew 6 sas 7 säwen 8 acht 9 näajen
10-19 10 tieen 11 alf 12 twalf 13 drettieen 14 vieetieen 15 feftieen 16 sastieen 17 säwentieen 18 achttieen 19 näajentieen
20-90 0 null 10 tieen 20 twintich 30 dartich 40 vieetich 50 feftich 60 zastich 70 zäwentich 80 tachentich 90 näajentich
0-99 0 null 11 alw 22 twee un twintich 33 dree un dartich 44 vea un vieetich 55 fiew un feftich 66 sas un zastich 77 säwen un zäwentich 88 acht un tachentich 99 näajen un näajentich
序數 1st ieeschta 2d tweeda 3d dredda 4th vieeda 5th fefta 6th sasta 7th säwenda 8th achta 9th näajenda
份數 1/2 haulf, de Halft 1/3 een Dreddel 1/4 een Vieedel 1/5 een Feftel 1/6 een Sastel 1/7 een Säwendel 1/8 een Achtel 1/9 een Näajendel

其中fiew、alw、twalw,有使用者會使用fief、alf、twalf(5, 11, 12)。

第11和第12為alfta、twalfta,13-19則在原字加上da,例:drettieenda(第十三),第20至第99,在原字加上 sta,例:fiew un twintichsta(第二十五)。數字都與形容詞相似,上列圖表都是陽性主格詞。

分數1/10、1/11、1/12是een Tieedel、een Alftel、een Twalftel。13-19則在原有數字加上-del,20-99加上-stel。

句法[编辑]

文字樣本[编辑]

以下是Lord's Prayer的荷蘭語以及低地德語及門諾低地德語的文章。


門諾低地德語

低地德語

荷蘭語
Ons Voda em Himmel, Uns Vader, in Himmel. Onze Vader, die in de hemel zijt,
lot dien Nome jeheilicht woare; Heiliget is dien Naam. Uw naam worde geheiligd,
lot dien Rikjdom kome; Dien Riek sall komen. Uw (konink)rijk kome.
lot dien Welle jedone woare, Dien Will doch doon, Uw wil geschiede,
uck hia oppe Ead,
soo aus em Himmel;
up Welt as dat is in Himmel. op aarde zoals in de hemel.
jeff ons Dach fe Dach
daut Broot, daut ons fehlt;
Gäv uns dis Dag, uns dagliks Brod. Geef ons heden ons dagelijks brood,
en vejeff ons onse Schult, Un vergäv uns uns Schuld, en vergeef ons onze schuld,
soo aus wie den vejewe, dee sich
jeajen ons veschuldicht ha;
as wi vergäven uns Schuldners. zoals ook wij vergeven onze schuldenaars /
zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven;
en brinj ons nich en Vesekjunk nenn, Un bring uns nich in Versuchung. En leid ons niet in verzoeking / in bekoring,
oba rad ons von Beeset. Aber spaar uns van de Übel. maar verlos ons van de boze / het kwade.
wiels die jehet daut Rikj,

en dee Krauft
en dee Harlichtjeit
en Eewichtjeit. Amen.

Want van U is het koninkrijk,

en de kracht
en de heerlijkheid
in eeuwigheid. Amen.

參見[编辑]

[编辑]

  1. ^ 根據800萬低地德語使用者當中,少於300,000人使用門諾低地德語。Epp, pp. 102-5.
  2. ^ De Smet (1983), 730 - 761.

參考文獻[编辑]

  • De Bibel, Kindred Productions, 2003. ISBN 0-921788-97-5
  • De Smet, Gilbert. "Niederländische Einflüsse im Niederdeutschen" in: Gerhard Cordes and Dieter Möhn (eds.), Handbuch zur niederdeutschen Sprach- und Literaturwissenschaft, Berlin: Erich Schmidt Verlag, 1983. ISBN 3-503-01645-7, pp. 730 - 761.
  • Epp, Reuben. The Story of Low German & Plautdietsch, Reader's Press, 1996. ISBN 0-9638494-0-9.
  • Epp, Reuben. The Spelling of Low German and Plautdietsch, Reader's Press, 1996. ISBN 978-0-9638494-1-0.
  • Rempel, Herman Kjenn Jie Noch Plautdietsch? A Mennonite Low German Dictionary, PrairieView Press, 1995. ISBN 1-896199-13-5.
  • Thiessen, Jack Mennonite Low German Dictionary / Mennonitisch-Plattdeutsches Wörterbuch, University of Wisconsin, 2003. ISBN 0-924119-09-8.
  • Welschen, Ad (2000-2005): Course Dutch Society and Culture, International School for Humanities and Social Studies ISHSS, University of Amsterdam.

外部連結[编辑]